Xử Lý Bùn Thải: Biến Chất Thải Thành Tài Nguyên Có Giá Trị

Quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa, lượng nước thải phát sinh ngày càng tăng, kéo theo sự gia tăng đáng kể của bùn thải từ hệ thống xử lý nước thải và hoạt động nạo vét. Bùn thải chứa nhiều hợp chất hữu cơ, vô cơ, vi sinh vật, kim loại nặng và tạp chất gây ô nhiễm. Ngày nay, nhờ ứng dụng công nghệ tiên tiến, hoạt động xử lý bùn thải không chỉ dừng lại ở việc loại bỏ ô nhiễm mà còn hướng đến mục tiêu tái chế – tái sử dụng, giúp biến bùn thải thành nguồn tài nguyên có giá trị, mang lại lợi ích kinh tế và phát triển bền vững.

Bùn thải là gì? Các loại bùn thải phổ biến

Khái niệm

Bùn thải là hỗn hợp giữa nước và các chất rắn được hình thành trong quá trình xử lý nước thải sinh hoạt, công nghiệp, nước cấp hoặc từ hoạt động nạo vét hệ thống thoát nước. Thành phần bùn thải thay đổi tùy thuộc nguồn phát sinh và quy trình xử lý.

Phân loại bùn thải

• Bùn thải sinh hoạt

Phát sinh tại các nhà máy xử lý nước thải đô thị, chung cư, khu dân cư. Thành phần chủ yếu là chất hữu cơ và vi sinh.

• Bùn thải công nghiệp

Nguồn gốc từ các ngành sản xuất công nghiệp: may mặc – dệt nhuộm, thực phẩm, giấy, xi mạ, hóa chất…
Loại bùn này thường chứa hóa chất và kim loại nặng, cần xử lý đúng tiêu chuẩn.

• Bùn thải nạo vét cống rãnh

Có đặc điểm mùi hôi mạnh, chứa nhiều tạp chất lắng đọng và vi sinh gây bệnh.

• Bùn thải nhà máy nước

Phát sinh từ quá trình keo tụ – lắng trong xử lý nước cấp. Mức độ nguy hại thấp hơn nhưng vẫn cần xử lý trước khi thải bỏ.

• Bùn thải nguy hại

Chứa kim loại nặng, hợp chất độc hại hoặc vi sinh vật có khả năng gây bệnh. Đây là loại bùn bắt buộc xử lý theo quy trình nghiêm ngặt không tái chế.

Vì sao cần xử lý bùn thải từ quá trình xử lý nước đúng cách?

Xử lý bùn thải đúng cách là bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng

Xử lý bùn thải không đúng quy định có thể:

• Gây ô nhiễm nguồn nước và đất

• Phát tán mầm bệnh

• Gây mùi hôi khó chịu

• Làm suy giảm chất lượng môi trường sống

Xử lý bùn thải đảm bảo tuân thủ pháp luật

Trong quá trình hoạt động, Doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định về quản lý xử lý bùn thải theo được quy định cụ thể tại:

• Luật Bảo vệ Môi trường 2020

• Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 và được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 05/2025/NĐ-CP ngày 06/01/2025.

• Thông tư 02/2022/TT-BTNMT ngày 10/01/2022 và được sửa đổi, bổ sung tại thông tư số 07/2025/TT-BTNMT ngày 28/02/2025.

• Các QCVN liên quan đến ngưỡng chất lượng bùn

Vi phạm có thể dẫn đến phạt tiền, đình chỉ sản xuất hoặc truy cứu trách nhiệm pháp lý.

Tận dụng bùn thải làm tài nguyên

Trong bối cảnh các nguồn tài nguyên tự nhiên ngày càng khan hiếm, việc xem bùn thải như một nguồn nguyên liệu thứ cấp đang trở thành xu hướng tất yếu. Nhờ sự phát triển của công nghệ hiện đại, việc xử lý bùn thải không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn có thể được tái chế – tái sử dụng để tạo ra những sản phẩm có giá trị ứng dụng cao.

Đối với bùn thải thông thường, không chứa thành phần nguy hải có thể sử dụng giải pháp tận dụng bùn thải phổ biến hiện nay gồm:

• Sản xuất phân compost: Bùn thải ổn định, giàu chất hữu cơ có thể phối trộn với phụ phẩm nông nghiệp để tạo phân bón phục vụ canh tác, góp phần cải tạo đất và giảm nhu cầu phân hóa học.

• Chế tạo vật liệu xây dựng: Bùn thải sau sấy khô được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất gạch không nung, gạch block hoặc phụ gia xi măng, vừa giảm lượng chất thải ra môi trường vừa tiết kiệm tài nguyên đất sét tự nhiên.

• Thu hồi năng lượng: Thông qua quá trình kỵ khí hoặc nhiệt phân, bùn thải có thể tạo ra biogas, khí tổng hợp hoặc than sinh học. Các sản phẩm này được ứng dụng làm nhiên liệu sạch hoặc nguyên liệu cho sản xuất công nghiệp.

• Sản xuất nhiên liệu tái tạo: Bùn thải có độ ẩm thấp được tận dụng làm nhiên liệu cho lò đốt, hỗ trợ giảm chi phí năng lượng.

Việc tận dụng hiệu quả bùn thải không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí xử lý, mà còn góp phần xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn, hạn chế khai thác tài nguyên thiên nhiên và hướng đến phát triển bền vững.

Quy trình tái chế bùn thải hiệu quả và bền vững

Để biến bùn thải thành nguồn tài nguyên có giá trị, cần áp dụng một quy trình tái chế khoa học, đồng bộ và đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường. Dưới đây là quy trình tái chế bùn thải hiện đại đang được nhiều doanh nghiệp và nhà máy xử lý nước thải áp dụng.

Thu gom – phân loại bùn thải theo nguồn phát sinh

Quá trình tái chế chỉ có thể đạt hiệu quả cao khi bùn thải được phân loại đúng ngay từ đầu:

• Bùn sinh hoạt: hàm lượng hữu cơ cao, phù hợp sản xuất phân compost.

• Bùn công nghiệp: cần kiểm tra kim loại nặng và độc tố trước khi tái chế.

• Bùn từ sản xuất thực phẩm, nông nghiệp: giàu hữu cơ, dễ phối trộn.

Ý nghĩa: Bùn sạch và có thành phần ổn định là điều kiện tiên quyết để tạo ra các sản phẩm tái chế an toàn và có giá trị kinh tế.

Tách nước – giảm thể tích bùn

Đây là bước quan trọng để chuẩn bị bùn cho các công đoạn tái chế tiếp theo.

Các thiết bị thường sử dụng:

• Máy ép bùn băng tải

• Máy ly tâm

• Máy ép khung bản

Kết quả thu được:

• Giảm độ ẩm bùn còn 60–80%

• Giảm chi phí vận chuyển và năng lượng

• Tăng hiệu quả khi sấy, ủ hoặc nhiệt phân

Xử lý bùn thải theo mục tiêu tái sử dụng

Tùy theo loại sản phẩm mong muốn, bùn sau ổn định sẽ được đưa vào các dây chuyền tái chế chuyên biệt.

Tái chế xử lý bùn thải sản xuất phân compost

• Phối trộn bùn với phụ phẩm nông nghiệp (mùn cưa, tro trấu, vỏ cà phê…)

• Ủ hiếu khí 30–90 ngày

• Sàng lọc – đóng bao

Ứng dụng: Nông nghiệp, cây xanh cảnh quan, cải tạo đất.

Tái chế xử lý bùn thải sản xuất vật liệu xây dựng

• Sấy bùn về độ ẩm thích hợp

• Phối trộn với xi măng, đất sét hoặc phụ gia

• Ép, rung, tạo hình gạch không nung hoặc block

Ứng dụng: Gạch xây dựng, phụ gia xi măng, vật liệu nền.

Tạo viên nhiên liệu (RDF) và thu hồi năng lượng

• Sấy bùn

• Ép thành viên nhiên liệu

• Hoặc đưa vào lò nhiệt phân để tạo biochar và khí tổng hợp

Ứng dụng: Lò hơi, nhà máy xi măng, phát điện.

Kiểm soát chất lượng sản phẩm tái chế

Trước khi đưa vào sử dụng, các sản phẩm tái chế bắt buộc phải kiểm tra:

• Hàm lượng kim loại nặng

• Vi sinh gây hại

• Độ ẩm – độ tro

• Khả năng chịu nén (với gạch)

• Giá trị nhiệt (với nhiên liệu RDF)

Kết luận

Xử lý bùn thải theo hướng tái chế không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo quy định pháp luật mà còn là giải pháp mang tính chiến lược giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, bảo vệ môi trường và hướng tới mô hình kinh tế tuần hoàn bền vững. Việc ứng dụng các công nghệ hiện đại cùng quy trình tái chế khoa học sẽ biến lượng bùn thải tưởng như vô giá trị thành nguồn tài nguyên hữu ích cho sản xuất và đời sống.

Với kinh nghiệm và năng lực đã được khẳng định, Công ty Hưng Phương luôn sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc xây dựng giải pháp xử lý bùn thải an toàn, hiệu quả và phù hợp với từng loại hình sản xuất. Hưng Phương cam kết mang đến dịch vụ chuyên nghiệp, tối ưu chi phí và đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn môi trường hiện hành.

Hãy lựa chọn những phương pháp xử lý bùn thải bền vững để tạo dựng một môi trường xanh – sạch – an toàn cho tương lai